یک سال با دیپلماسی هسته‌ای
سالی پر از تهدید، تحریم و مذاکرات بی‌نتیجه
سال 1391 از
همان روزهای اول نفس گیر و سخت بود، سال ادامه شعارهای پوچ و بی اساس، که نفس اقتصاد
ایران را برید و عرصه را برای بسیاری از مردم تنگ کرد. سالی که دیپلماسی نتوانست باری
از دوش مردم بردارد و سیطره نظامیان و سیاستمداران بی تدبیر، تنها بر رنج مردم افزود.
تحریم هایی که در طول سال 91 علیه ایران تصویب و به اجرا گذاشته شد شرایط اقتصادی را
به جایی رساند که مردم حتی در زمان جنگ نیز ندیده بودند....
سال ۱۳۹۱ هم رفتنی شد. سالی که از همان روزهای اول
نفس گیر و سخت بود، سالی که نفس اقتصاد ایران را برید و عرصه را برای بسیاری از
مردم تنگ کرد. تحریم هایی که در طول سال ۹۱ علیه ایران تصویب و به اجرا گذاشته شد شرایط اقتصادی را
به جایی رساند که مردم حتی در زمان جنگ نیز ندیده بودند.
اگر بخواهیم اتفاقات مرتبط با پرونده هسته
ای ایران را در سال ۱۳۹۱ در چند
کلمه خلاصه کنیم، آن کلمات تحریم، مذاکرات بی نتیجه و تهدید خواهد بود.
زمینه اعمال شدیدترین تحریم های بین المللی
از بهمن ۱۳۹۰ ایجاد شد.
وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا روز دوشنبه، سوم بهمن ۹۰ در نشستی در بروکسل، رسما بر سر توقف خرید و واردات نفت
ایران به توافق رسیدند. این تحریم‌ها شامل توقف فوری امضای قراردادهای جدید با
ایران برای خرید و فروش نفت خام و فرآورده‌های نفتی و پایان قراردادهای پیشین تا
یازدهم تیر ۱۳۹۱ بود.
وزیران امور خارجه اتحادیه اروپا این تحریم
ها را بخشی از یک مجموعه تحریم‌های بی‌سابقه خواندند. علی اکبر صالحی، وزیر امور
خارجه تهدیدهای غرب را بی‌اساس خواند، ولی گفت که ایران برای بدترین سناریوها نقشه‌هایی
دارد و از هر نظر آماده است. رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران،
تحریم‌های اتحادیه اروپا را غیرمنطقی و ناعادلانه خواند و گفت که این تحریم‌ها
بیشتر در چارچوب فشار تبلیغاتی و جنگ روانی قابل ارزیابی است.
به این ترتیب بحران اقتصاد ایران آغاز شد در
حالی که مسئولان و سیاستمداران واکنشی جز ادعاهای بی اساس و تمسخر در مقابل آن
نشان ندادند. اگر چه پس از اعلام تحریم از سوی اتحادیه اروپا، بهای نفت در
بازارهای جهانی افزایش یافت اما خیلی زود به تعادل رسید در حالی که نوسان قیمت ها
در ایران تا روز آخر سال ۹۱ ادامه داشت
و هر روز شدید تر شد.
مقام های نظامی ایران در ابتدا تهدید کردند
که در صورت عملی شدن تحریم نفت ایران، تنگه هرمز که شاهرگ نفت اروپاست، بسته خواهد
شد. تهدیدی که نه تنها عملی نشد بلکه به ورود چندین ناو آمریکایی به خلیج فارس
منجر شد.
به فاصله چند روز تیم بازرسان آژانس بین
المللی انرژی اتمی به سرپرستی هرمن ناکارتس معاون مدیرکل این آژانس، برای انجام
مذاکرات وارد تهران شدند، اما این سفر بدون دستیابی به نتیجه پایان یافت. یوکیا
آمانو، مدیرکل آژانس گفت که ایران به هیات اعزامی اجازه بازدید از منظقه نظامی
پارچین در شرق تهران را نداده است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش خود اعلام
کرد که در مورد برنامه هسته‌ای ایران همچنان نگرانی جدی دارد و با وجود مذاکرات
فشرده، ابهامات در مورد ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران، همچنان به قوت
خود باقی است.
در اوسط اسفند ماه باراک اوباما، هشدار داد
که برای جلوگیری از دسترسی ایران به سلاح هسته ای، در مورد توسل به زور تردید
نخواهد کرد.
تحریم های نوروزی
وزارت خزانه داری آمریکا روز سه شنبه اول
فروردین با صدور بیانیه ای اعلام کرد که دیوید کوهن، معاون وزیر خزانه داری آمریکا
در امور تروریسم و اطلاعات مالی برای دیدار و مذاکره با مقامات دولتی و نمایندگان
بانکها درباره تحریم های جدید آمریکا علیه بانک مرکزی ایران به خاورمیانه سفر
خواهد کرد.
یک هفته بعد یعنی روز سه شنبه ۸ فروردین دولت آمریکا نام دو شرکت ایرانی و سه فرد مرتبط
با سپاه پاسداران را به اتهام ارسال اسلحه به سوریه و آفریقا در فهرست تحریم های
تازه خود قرار داد. وزارت دارایی آمریکا شرکت هوایی باربری یاس ایر، شرکت بازرگانی
بهینه و سه نفر با نام های اسماعیل غنی، علی اکبر طباطبایی و حسین (عظیم) آقاجانی
را که به گفته وزارت دارایی آمریکا از اعضای سپاه پاسداران بودند، به فهرست تحریم
شدگان افزود.
روز جمعه ۱۱ فروردین باراک اوباما، با اجرای تحریم های مصوب کنگره
این کشور علیه خریداران نفت از ایران موافقت کرد و به این ترتیب آمریکا تحریم های
شدیدی را به صورت یک جانبه آغاز کرد. با این حال یک روز پس از تعطیلات نوروزی، روز
۱۴ فروردین
رستم قاسمی، وزیر نفت گفت: تحریم های اعمال شده علیه صنعت نفت ایران شکست خورده و
مانع رشد و توسعه این صنعت نخواهد شد.
در اواخر اردیبهشت ماه با نزدیک شدن تاریخ
اجرای تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا، گزارش‌هایی از آغاز رایزنی برای کاستن از
شدت این تحریم‌ها منتشر شد. در حالی که آمار سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک)
خبر از کاهش میزان تولید نفت خام ایران می داد.
گزارش ماهانه اوپک در ماه آوریل (فروردین –
اردیبهشت) نشان می داد که میزان کل تولید روزانه نفت خام اعضای این سازمان با ۳۲۰ هزار بشکه افزایش، به ۳۱ میلیون و ۶۲۰ هزار بشکه رسیده در حالی که برخلاف بسیاری از اعضای
اوپک، تولید نفت ایران، کاهش داشته و تنها سه میلیون و ۱۹۶ هزار بشکه در روز بوده است. روز جمعه، یازدهم ماه مه، ۲۲ خرداد آژانس بین‌المللی انرژی نیز از کاهش میزان صادرات
نفت ایران در ماه آوریل خبر داد و تصریح کرد که احتمال دارد در سه ماه دوم سال ۲۰۱۲ میلادی، تا یک میلیون بشکه از صادرات نفت
ایران کم شود.
آغاز مذاکرات سه گانه
در همین حال گروه ۱+۵ موافقت کردند که بر سر موضوع هسته ای ایران، با
نمایندگان جمهوری اسلامی گفتگو کنند و همزمان خبرگزاری آسوشیتدپرس خبر از افزایش
فعالیت ها در منطقه پارچین داد.
ایران و کشورهای ۱+۵ پس از چند روز کشمکش در تعیین محل مذاکرات، بر سر
میزبانی شهر استانبول ترکیه به توافق رسیدند؛ آن هم در حالی که ایران اصرار داشت
که مذاکرات در بغداد، پایتخت عراق برگزار شود. علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه،
یک روز پیش از آغاز مذاکرات استانبول، با انتشار مقاله ای با عنوان «ما سلاح اتمی
نمی خواهیم» در روزنامه واشنگتن پست نوشت که اگر قرار باشد این گفت و گوها فقط
براى جلوگیرى از وقوع یک جنگ و به تاخیر انداختن برخوردهاى شدیدتر باشد، دیوار بى
اعتمادى فرو نخواهد ریخت و مذاکرات به نتیجه اى نخواهد رسید.
سعید جلیلی مذاکره کننده ارشد اتمی پس از
مذاکرات استانبول آن را سازنده و مثبت توصیف کرد و اعلام کرد که بر سر انجام دور
بعدی مذاکرات در بغداد پایتخت عراق به توافق رسیدند. آمریکا با استقبال از نتایج
مذاکرات استانبول، اعلام کرد کاهش تحریم ها علیه ایران در دستور کار قدرت های
جهانی نیست.
به این ترتیب چشم امید تمامی دلسوزان مردم
ایران به بغداد دوخته شد، کشوری که در طول ۸ سال ابتدایی انقلاب مادران و پدران بسیاری را از دیدن
فرزندان خود ناامید کرده بود.
ایران و گروه پنج به علاوه یک در روزهای ۲۳ و ۲۴ می ۲۰۱۲، ۴ و ۵ خرداد ۱۳۹۱ در حالی که گرد و غبار شدیدی بغداد را فرا
گرفته بود، با یکدیگر مذاکره کردند. ایران بسته پیشنهادی خود به غرب را که در سال
های پیش ارائه کرده بود با تغییراتی دوباره به گروه پنج بعلاوه یک تحویل داد.
دیپلمات ها از فشردگی مذاکرات و دشواری آن سخن گفتند. در پایان روز دوم مذاکرات
اتمی، دو طرف اعلام کردند که اواخر ماه می در مسکو پایتخت روسیه، برای سومین بار
گفت و گو خواهند کرد.
یک روز پس از گفت و گوهای اتمی در بغداد،
بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی گفتند که نشانه هایی از غنی سازی اورانیوم با
غلظت بیشتر از ۲۰ درصد در
تاسیسات فردو در ایران پیدا کرده‌اند. ایران در واکنش به این موضوع به آژانس بین
المللی اتمی گفت ممکن است نقص فنی باعث غنی سازی ۲۷ درصدی شده باشد.
اما مذاکرات مسکو در تاریخ ۲۹ و ۳۰ خرداد بدون
هیچ نتیجه خاصی پایان یافت.
تمام امیدهایی که به این دور از مذاکرات
بسته شده بود نقش بر آب شد. به زعم برخی ناظران سیاسی، مقام های ایرانی که مدعی
مدیریت منطقه‌ای و جهانی هستند، حاضر نشدند وجهه فرضی ملی و بین‌المللی خود را
فدای سرنوشت مردم کنند. ده روز بعد، تحریم های جدیدتر و شدیدتر آغاز شد و مردم
ایران به تاوان ادعاهای دروغین حاکمان خود، به سوی فاجعه اقتصادی سال ۹۱ رفتند.
در آستانه اعمال تحریم های اتحادیه اروپا
کاخ سفید در بیانیه‌ای از اعمال تحریم‌های جدید استقبال کرد. در بیانیه کاخ سفید
آمده بود که تصمیم ۲۷ کشور عضو
اتحادیه اروپا راهی صلح‌آمیز برای برطرف کردن نگرانی‌های جامعه بین‌المللی درباره
برنامه هسته‌ای ایران است و ایالات متحده و اتحادیه اروپا متعهدند تا ایران را در
مورد الزامات بین‌المللی‌اش پاسخگو کنند.
اتحادیه اروپا تحریم صنایع نفت و خرید نفت
ایران را از ابتدای جولای (یازدهم تیر) به اجرا گذاشت. با آغاز تحریم های نفتی
اتحادیه اروپا و شوک ناشی از آن، قیمت برخی از کالاها و اقلام اساسی به طور کم
سابقه ای افزایش یافت. نماینده رهبر در سپاه در یک سخنرانی گفت که شرایط حساسی است
و در دقیقه ۹۰ به سر می‌بریم.
ما در آستانه فتح خیمه معاویه هستیم. مردم باید بیش از گذشته صبر و استقامت داشته
باشند و ما باید آستانه صبر مردم را بالا ببریم.
بعد از دو هفته معاون سیاسی سپاه گفت که هدف
تحریم های صورت گرفته علیه ایران، کشاندن مردم معترض به خیابان هاست. علی اشرف
نوری، معاون سیاسی سپاه پاسداران در جریان یک سخنرانی گفت که تنها امید دشمنان به
تحریم های فلج کننده، از بین بردن آستانه تحمل مردم و وادار کردن آنها به اردو کشی
خیابانی همانند فتنه ۸۸ است.
شکایت ایران
روز ۸ مرداد ۹۱ خبرگزاری دولتی ایرنا در گزارشی نوشت که ایران در حال
آماده کردن شکایتی علیه آمریکا و اروپاست که تحریم هایی فراتر از تحریم های شورای
امنیت سازمان ملل علیه ایران وضع کرده اند. مجید جعفرزاده، رئیس مرکز حقوقی بین
المللی ریاست جمهوری ایران گفته بود: در حال آماده سازی دادخواست جدیدی علیه دخالت
های اخیر آمریکا و تحریم های فراتر از (تحریم های) شورای امنیت سازمان ملل علیه
کشورمان هستیم که کشورهای اروپایی و آمریکا وضع کردند. به گفته جعفر زاده، این
دادخواست بر اساس موازین بین المللی به زودی ثبت و پیگیری می شود.
اما تنها ۳ روز بعد یعنی روز چهارشنبه ۱۱ مرداد، مجلس نمایندگان آمریکا تحریم های تازه ای را
علیه ایران به تصویب کرد. بر اساس این تحریم ها هرگونه همکاری شرکت‌ها و شخصیت‌های
حقوقی با صنایع نفت و گاز و پتروشیمی ایران یا بانک مرکزی ممنوع شد. همچنین مجازات
هایی برای کسانی که به ایران برای صادرات نفت خامش کمک می کنند در نظر گرفته شده
بود.
به علاوه، تحریم های جدید مبادلات نفت خام
ایران با دیگر کالاها مانند غلات را ممنوع می کرد. آن هم در حالی که تحریم‌های
پیشین تنها مبادلات مربوط به فروش نفت خام ایران را هدف قرار داده بود. از سوی
دیگر خرید و فروش اوراق قرضه دولت ایران نیز شامل تحریم شد.
دروغ مصلحتی
در اواخر مرداد رئیس سازمان هسته ای ایران
سخنان عجیبی مطرح کرد. او از یک سو اتهامات جدیدی در مورد کشورها و سرویس های
اطلاعاتی غربی مطرح کرد و از سوی دیگر اعتراف کرد که ایران در مورد پرونده هسته ای
خود در مواردی دروغ می گوید.
فریدون عباسی دوانی، رئیس سازمان انرژی اتمی
ایران که برای شرکت در مجمع عمومی آژانس بین المللی انرژی اتمی در وین پایتخت
اتریش رفته بود، گفت که روز جمعه ۲۷ مرداد ۱۳۹۱ با استفاده از مواد منفجره کابل‌های برق در
مسیر شهر قم به مجموعه فردو قطع شده و در اولین ساعات صبح روز بعد بازرسان آژانس
تقاضای بازرسی سرزده از آن مجموعه کردند. او به آژانس هشدار داد که خرابکاران و
جاسوسان به آن نفوذ کرده اند.
عباسی دوانی با متهم کردن سازمان های
اطلاعاتی غربی، به خصوص MI6 (سازمان اطلاعات خارجی بریتانیا) به جاسوسی از برنامه هسته ای این
کشور گفت ایران گاهی برای حفاظت از تاسیسات اتمی خود اطلاعات نادرستی را ارائه
کرده است. او به روزنامه الحیات گفت که ایران گاهی به غلط نقطه ضعف هایی را از خود
به نمایش گذاشته و گاهی هم درباره توانایی های خود اغراق کرده است. ویکتوریا
نولاند، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در واکنش به سوال خبرنگاران درباره سخنان
فریدون عباسی دوانی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران گفت: این سخنان به نگرانی جامعه
بین المللی از آن چه که واقعا در این کشور رخ می دهد، می افزاید. ایالات متحده
سخنان عباسی دوانی را درباره ارائه اطلاعات غلط به آژانس بیانگر اعتراف ایران به
دروغگویی خواند.
باز هم تحریم
در اواسط شهریور ماه وزیران امور خارجه
بریتانیا، فرانسه و آلمان از دیگر کشورهای عضو اتحادیه اروپا خواستند تا تحریم‌های
جدید و شدیدتری را علیه ایران اعمال کنند.
وزیر امور خارجه آلمان بعد از دیدار با
همتایان بریتانیایی و فرانسوی خود در حاشیه نشست غیررسمی وزیران امور خارجه
اتحادیه اروپا در قبرس گفت که لازم است تحریم‌های جدید خیلی سریع اعمال شود.
وستروله با اشاره به آخرین دور گفت‌وگوهای گروه ۱+۵ و ایران بر سر فعالیت‌های هسته‌ای این کشور در مسکو
گفت: به نظر من واقعا در طرف ایرانی اراده سازنده‌ای برای مذاکرات اصولی وجود
ندارد.
تجمع و ناآرامی در تهران
روز ۱۲ مهر ماه بخش های بزرگی از بازار تهران تعطیل شد و در
خیابان های اطراف و بعضی خیابان های مرکزی شهر تجمعاتی در اعتراض به بی ثباتی
اقتصادی و سقوط ارزش پول برگزار شد که برخورد نیروهای پلیس را به دنبال داشت. پلیس
تعدادی از معترضان را بازداشت کرد. خبرگزاری مهر از بازداشت دو تبعه یکی از
کشورهای اروپایی خبر داد.
معترضان شعارهایی چون دولت بی کفایت/
استعفا، استعفا، بازاری باغیرت/ حمایت، حمایت، سوریه رو رها کن/ فکری به حال ما
کن، نترسید، نترسید/ ما همه با هم هستیم، نصر من الله و فتح قریب/ مرگ بر این دولت
مردم فریب و توپ، تانک، فشفشه/ دلار باید نصف بشه سر دادند.
همان روز هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه
آمریکا با اشاره به ناآرامی‌های تهران و سقوط ارزش ریال، گفت که اگر دولت ایران با
قدرت‌های جهانی برای روشن کردن ابهاماتی که در مورد برنامه اتمی‌اش مطرح است
همکاری کند، تحریم‌ها می‌تواند به سرعت کاهش یابد. کلینتون در عین حال به
خبرنگاران گفت که اقدامات دولت ایران عامل اصلی سقوط ارزش پول ملی این کشور بوده
است نه تحریم های غرب. او گفت: دولت ایران تصمیماتی اتخاذ کرده که هیچ ربطی به
تحریم ها نداشته و این تصمیمات بر اوضاع اقتصاد در داخل این کشور اثر گذاشته است.
او افزود: البته تحریم ها هم تأثیر خود را داشته، اما این تأثیرات می تواند در
کوتاه مدت برطرف شود، به شرطی که ایران به همکاری صادقانه با گروه ۱+۵ و بقیه جامعه بین المللی تمایل نشان دهد.
نگرانی بان کی مون
تحریم هایی که بر مردم ایران تحمیل می شد
نگرانی دبیر کل سازمان ملل را نیز برانگیخت. بان‌کی‌مون، دبیر کل سازمان ملل متحد
روز جمعه ۱۴ مهر در
گزارشی گفت مردم ایران در نتیجه تحریم‌ها فشار زیادی را متحمل شده اند. او در این
گزارش اشاره کرده بود که اقدام‌های بشردوستانه در ایران به دلیل تحریم‌ها دچار
مشکل عمده شده است.
به گفته او محدودیت‌های بانکی، صادرات دارو
به ایران را با مشکل روبرو کرده و بسیاری از شرکت‌های داروسازی از ارسال دارو به
ایران خودداری می‌کنند. بان دلیل این موضوع را مشکلاتی عنوان کرد که این شرکت‌ها
در مبادلات بانکی با ایران با آنها روبرو هستند. دبیرکل سازمان ملل متحد گفت محدود
شدن مبادلات این شرکت‌ها با ایران باعث ایجاد کمبودهایی در داخل کشور شده است.
تحریم های جدید اتحادیه اروپا
وزرای امور خارجه اتحادیه اروپا، روز دوشنبه
۲۴ مهر در
جریان نشستی در لوگزامبورگ، اعمال تحریم های تازه ای را علیه بخش مالی و تجاری
ایران تصویب کردند. آمریکا ضمن استقبال، این تحریم‌ها را برای منزوی کردن بیشتر
دولت ایران موثر دانست. تحریم های تازه عمدتا سیستم بانکی، بخش تجاری و واردات گاز
ایران را هدف قرار می دهد. در بیانیه ای که توسط این کشور ها منتشر شد، گفته شد که
دارایی های افراد و شرکت های بیشتری که به ویژه در بخش صنعت نفت و گاز فعال هستند،
مسدود و ممنوعیت سفر برآنها اعمال خواهد شد. در بخش دیگری از این بیانیه آمده بود:
اتحادیه اروپا موافقت خود را با ممنوعیت تمامی نقل و انتقالات بین بانک های ایران
و اروپا اعلام می کند، مگر آن که این نقل و انتقالات به دلایل بشردوستانه انجام
شود.
این تحریم‌های جدید عمدتا صنعت نفت و گاز
ایران و همچنین چند بانک ایرانی را هدف گرفت و مجید نامجو، وزیر نیروی ایران را
نیز شامل تحریم شد. علاوه بر شخص وزیر نیرو، وزارت نیرو و همچنین وزارت نفت ایران
مشمول تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا شد. شرکت ملی گاز ایران، شرکت ملی نفت ایران و
شعبه‌های آن در سنگاپور و بریتانیا، به اضافه چندین شرکت تابعه دیگر آن نظیر
کارون، پتروپارس، حفاری شمال و شرکت نفت و گاز مسجدسلیمان، در فهرست تحریم قرار
گرفت.
البته اتحادیه اروپا تحریم‌هایی را که پیشتر
علیه چند فرد و نهاد اعمال کرده بود لغو کرد. دو شرکت حمل و نقل، یک شرکت تجهیزات
و الکترونیک و هفت شخصیت حقیقی از تحریم‌های پیشین معاف شدند. محمد جهرمی،
مدیرعامل بانک صادرات ایران و محمودرضاخاوری، مدیرعامل پیشین بانک ملی ایران که به
دست داشتن در فساد مالی متهم شده بود، از جمله چهره‌هایی بودند که از دایره تحریم‌های
اتحادیه اروپا خارج شدند.
زورگوهای کوچک غربی
همزمان با تشدید تحریم‌های اتحادیه اروپا،
رهبری گفت که دست ایران در مقابله با دشمنان پر است و می‌تواند بر آنان غلبه کند.
آیت الله خامنه ای رسانه‌های غربی را هم متهم کرد که مواضع مقامات ایرانی درباره
مناقشه هسته‌ای و تحریم‌های ناشی از آن را به درستی بازتاب نمی‌دهند.
وی گفت: مدام می‌گویند که علت فشارها به
ایران وادار کردن جمهوری اسلامی به بازگشت به پای میز مذاکره است، اما ما میز
مذاکره درباره مسائل گوناگون، از جمله هسته‌ای را چه زمانی ترک کرده بودیم که حالا
برگردیم؟ او گفت: زورگوهای غرب کوچکتر از آن هستند که ملت بصیر ایران را به زانو
در آورند.
گزارش منفی آمانو
به فاصله چندین روز، یوکیو آمانو، مدیر کل
آژانس بین المللی انرژی اتمی، در گزارشی که به مجمع عمومی سازمان ملل متحد ارائه
کرد و نوشت که ایران با این سازمان همکاری‌های لازم را ندارد. آمانو در این گزارش
که روز دوشنبه ۱۵ آبان به
مجمع عمومی سازمان ملل متحد ارائه شد گفته بود که از نوامبر سال گذشته، در پی
انتشار گزارش فعالیت‌های ایران در سایت پارچین، مذاکرات آژانس با ایران افزایش
پیدا کرده است. اما این مذاکره‌ها هیچ نتیجه ملموسی تا کنون در بر نداشته است. او
گفته بود در حالی که آژانس همچنان تلاش می‌کند مطمئن شود از مواد هسته ای ایران به
طور صلح آمیز استفاده می شود، ایران کمکی برای شناسایی منابع غیر علنی خود به
آژانس نکرده است. مدیر کل آژانس انرژی اتمی اعلام کرد که به همین دلیل است که ما
نمی توانیم به طور قطعی بگوییم از تمامی مواد هسته ای در ایران استفاده صلح آمیز
می شود.
گزارش آمانو واکنش های منفی کشور ها مختلف
را در مورد پرونده هسته ای ایران به دنبال داشت. اما در پی انتشار این گزارش، محمد
خزایی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد، آنرا غیر معتبر و ساختگی خواند و
گفت اسرائیل و آمریکا نگارش آنرا بر عهده داشته اند.
تلاش برای مذاکره
فریدون عباسی دوانی، رئیس سازمان انرژی اتمی
ایران، روز ٢٢ آذر اعلام کرد که دور تازه مذاکرات میان آژانس بین‌المللی انرژی
اتمی و ایران در تهران برگزار خواهد شد. همزمان روزنامه کیهان خبر داد که
نمایندگان آژانس به تهران می‌روند. مطابق خبر روزنامه کیهان نمایندگان آژانس نه
برای بازدید از تاسیسات هسته‌ای، که برای مذاکره با مقامات ایرانی راهی تهران می‌شوند.
فردای آن روز هرمان ناکارتس، معاون مدیرکل
آژانس بین المللی انرژی اتمی برای گفت و گو با مقام های ایرانی وارد تهران شد.
ناکارتس که سرپرستی هیاتی هفت نفری از کارشناسان آژانس را برعهده داشت تلاش کرد تا
از یک مجتمع نظامی در جنوب شرقی تهران بازدید کند ولی دولت با این موضوع مخالفت
کرد.
همزمان با این سفر، تلاش هایی برای تعیین
زمان گفت و گوهای آتی گروه ۱+۵ با ایران
صورت گرفت. به گفته یک سخنگوی اتحادیه اروپا، هلگا اشمیت، معاون کاترین اشتون،
مذاکره کننده ارشد گروه ۱+۵ با ایران،
در تماس با یکی از معاونان سعید جلیلی، مذاکره کننده ارشد ایران، درباره مکان و
زمان احتمالی دور جدید مذاکرات گفت و گوی تلفنی داشته است.
۲۴ آذر ۱۳۹۱ علی اصغر سلطانیه، نماینده ایران در آژانس
بین‌المللی انرژی اتمی، گفتگوها با نمایندگان آژانس با ایران را سازنده خواند و
گفت که پیشرفت‌های خوبی حاصل شده است. سلطانیه گفت که مذاکرات فشرده‌ای بین دو طرف
انجام شد و همچنین خبر داد که دور بعدی گفتگوها ۲۷ دی ماه (شانزدهم ژانویه) برگزار می شود.
نامه سرگشاده نمایندگان ادوار
روز سه شنبه ٢۶ دی متن نامه سرگشاده چند تن از نمایندگان ادوار مجلس
ایران خطاب به رهبران جمهوری اسلامی، ایالات متحده آمریکا و مسئول سیاست خارجی
اتحادیه اروپا انتشار یافت که در آن، توصیه شده بود برای حل و فصل بحران مساله
هسته ای، بین آمریکا و ایران مذاکرات مستقیم برگزار شود. این نامه با امضای حسن
یوسفی اشکوری، نورالدین پیرموذن، فاطمه حقیقت جو، احمد سلامتیان، اسماعیل گرامی
مقدم، علی مزروعی و علی اکبر موسوی خوئینی، نمایندگان دوره های پیشین مجلس ایران
خطاب به آیت الله خامنه ای، باراک اوباما و کاترین اشتون انتشار یافت.
نویسندگان این نامه خطاب به مخاطبان خود
گفته بودند: پس از انتخاب اخیر ریاست جمهوری آمریکا، افکار عمومی جهانی خواستار
صلح و امنیت بین المللی است و بسیاری از سیاستمداران مخالف جنگ، احساس مسئولیت و
واقع بینی بیشتر از جانب شما را در جهت تنش زدایی از پرونده هسته ای ایران انتظار
دارند.
اعتراض به مذاکرات بی نتیجه
چهارشنبه ۲۷ دی ۱۳۹۱ (۱۶ ژانویه ۲۰۱۳) هرمان ناکارتس، معاون مدیرکل آژانس بین‌المللی
انرژی اتمی، در راس هیاتی از کارشناسان این نهاد برای گفت‌و‌گو با مقام های ایرانی
وارد تهران شده است. در حالی که زمزمه هایی نگران کننده به گوش می رسید برخی ایران
را در آستانه شرایطی مشابه عراق می دیدند و صحبت از و برنامه نفت در برابر غذا
بود.
گفت و گو های ایران و آژانس در حالی در
تهران آغاز شد که مقامات ایران اعلام کرده بودند که بر سر زمان مذاکرات تازه با
گروه ۱+۵ توافق کرده
و جزئیات آن هم به زودی اعلام می شود. اما بی نتیجه ماندن این مذاکرات واکنش های
بدی را در سطح بین الملل برانگیخت و اسرائیل ایران را به هدر دادن وقت برای ساخت
بمب هسته ای متهم کرد.
همزمان با ادامه واکنش‌ها به بی‌نتیجه ماندن
مذاکرات ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تهران، نماینده ایران در این
آژانس گفت که ایران غنی‌سازی اورانیوم را حتی برای یک لحظه متوقف نخواهد کرد.
خبرگزاری رسمی ایران (ایرنا)، روز شنبه، ۳۰ دی، به نقل از علی‌اصغر سلطانیه گزارش داد که ایران حتی
برای لحظه‌ای، فعالیت‌های خود را در زمینه غنی‌سازی (اورانیوم) متوقف نمی‌کند.
معضل مکان
دو هفته اول بهمن ماه فقط صرف جر و بحث در
مورد تعیین مکان مذاکره شد تا جایی که صدای روسیه هم در آمد. سرگئی لاوروف، وزیر
امور خارجه روسیه،روز ۹ بهمن قدرت‌های
غربی را به دلیل عدم دستیابی به توافقی بر سر محل برگزاری مذاکرات مربوط به بحران
هسته‌ای ایران به داشتن رفتارهای بچه گانه متهم کرد. و گفت: نفس انجام این مذاکرات
مهم‌تر از تاثیری است که انتخاب یک شهر خاص می‌تواند بر روی شرکت کنندگان در این
مذاکرات داشته باشد.
علی اکبر صالحی، وزیر امورخارجه ایران روز ۴ بهمن گفته بود که در سفر اخیرش به مصر از مقامات مصری
خواسته است که برای میزبانی مذاکرات اتمی ایران و گروه ۱+۵ داوطلب شوند. مایکل مان، سخنگوی کاترین اشتون، مسئول
سیاست خارجی اتحادیه اروپا پاسخ داد که گروه ۱+۵ به طور اصولی با هیچ مکانی برای انجام مذاکره مخالف
نیست، اما ایران مدام جاهای مختلفی را پیشنهاد می کند. مکان انجام مذاکرات اهمیتی
ندارد، اما به نظر می رسد که ایران با مطرح کردن مکرر شرایط جدید می خواهد مذاکرات
را به تأخیر بیندازد.
دعوت از رهبر
روز شنبه ۱۴ بهمن ۱۳۹۱ (۰۲ فوریه ۲۰۱۳) جو بایدن، معاون رئیس جمهور آمریکا به در
خواست نمایندگان ایران برای مذاکره مستقیم واکنش نشان داد و گفت که کشورش آماده
مذاکره مستقیم با ایران است و هر وقت آیت‌الله خامنه‌ای به طور جدی خواهان مذاکره
باشد، این گفت‌و‌گو انجام می شود. بایدن گفت که کشورش از تماس های دوجانبه ای که
به کاهش اختلافات بین المللی بر سر برنامه اتمی ایران بینجامد، حمایت می کند.
مذاکرات قزاقستان
با لاخره روز سه شنبه ۱۷ بهمن اعلام شد که ایران و گروه ۱+۵ توافق کرده اند دور تازه مذاکرات اتمی پس از حدود هشت
ماه وقفه روز هشتم اسفند (۲۶ فوریه)
برگزار شود و میزبان این دور از مذاکرات قزاقستان است.
در این میان جدیدترین دور مذاکرات ایران و
آژانس بین المللی انرژی اتمی به نتیجه نرسید روز پنجشنبه، ۲۶ بهمن (۱۴ فوریه)، هرمان ناکارتس، سرپرست هیات اعزامی آژانس بین
المللی انرژی اتمی که پس از گفتگو با مقامات ایرانی به وین بازگشته بود، گفت که دو
طرف به بررسی شکل و روند افزایش همکاری جمهوری اسلامی با آژانس پرداختند اما به
نتیجه ملموسی نرسیدند. در همان حال، علی اصغر سلطانیه، نماینده ایران در آژانس
بین‌المللی، گفت که بعضی از موارد اختلاف نظر در جریان مذاکرات مرتفع شد و توافق‌هایی
بر سر مدالیته به دست آمد. ظاهرا موضوع اصلی اختلاف بین دو طرف، بازرسی آژانس از
سایت نظامی پارچین در نزدیکی تهران بود.
سلاح هسته ای جنایت ضد بشریت است
چند روز بعد، در روز ۲۸ بهمن، آقای خامنه‌ای در واکنشی ناگهانی گفت که اگر
ایران قصد ساخت سلاح هسته‌ای را داشت، آمریکا به هیچ‌وجه نمی‌توانست جلوی آن کشور
را بگیرد. رهبری تصریح کرد: ایران قصد ساخت سلاح هسته‌ای ندارد و این تصمیم نیز به
دلیل ناراحتی آمریکا نیست، بلکه بر مبنای یک عقیده و اعتقادی است که سلاح هسته‌ای
را جنایت بر ضد بشریت می‌داند. وی گفت که ایران نه تنها بر عدم‌تولید سلاح هسته‌ای
تاکید دارد، بلکه خواستار محو سلاح‌های هسته‌ای موجود در جهان نیز هست.
بیانیه نمایندگان مجلس
روز یکشنبه ۶ اسفند (۲۴ فوریه) دویست و پنجاه و دو نماینده مجلس ایران در مورد
برنامه هسته‌ای این کشور بیانیه‌ای صادر کردند که در بخشی از آن از آمریکا و هم‌پیمانان
غربی این کشور خواسته شده بود که سیاست تقابل را به تعامل تغییر دهند. در قسمتی
دیگر از این بیانیه به روسیه و چین توصیه شد که از فشارهای ایالات متحده علیه
ایران تبعیت نکنند و به مقابله با روش‌های جدید و پلیسی کردن عرصه اقتصاد جهانی
توسط آمریکا بپردازند.
در یک موضع گیری جداگانه ۴۳ اقتصاددان ایرانی با انتشار نامه ای سرگشاده خواستار حل
مناقشه هسته‌ای در چارچوب منافع ملی و توسعه همه جانبه کشور و تنش زدایی در
مناسبات بین‌المللی شدند. این اقتصاددانان با اشاره به برخی از کشورهای توسعه
یافته که در گذشته مستعمره غرب بودند، نوشته بودند که این کشورها دریافتند که با
دامن زدن به مناقشات تاریخی خود با قدرت‌های استعماری سابق نمی‌توانند به اهداف
ملی خود دست یابند و چاره کار را در این دیده اند که با دنیای خارج از در آشتی
درآیند و از مزایای بین‌المللی شدن، بهره مند شوند.
دور تازه گفت و گو های ایران و ۵+ ۱ پس از هشت ماه وقفه روز سه شنبه ۸ اسفند (۲۶ فوریه) به وقت محلی در آلماتی پایتخت پیشین قزاقستان
آغاز شد. روز چهارشنبه ۹ اسفند (۲۷ فوریه)، دومین روز از مذاکرات هسته ای ایران و گروه ۱+۵ در آلماتی، قزاقستان خاتمه یافت و ساعاتی بعد، رئیس
هیات نمایندگی ایران اعلام کرد که دو طرف بر سر ادامه مذاکرات فنی در استانبول و
مذاکرات هیات های دو طرف در آلماتی به توافق رسیده اند.
سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و
سرپرست مذاکرات هسته ای ایران، گفت که دو طرف توافق کردند دور بعدی مذاکرات هیات
های نمایندگی ایران و گروه ۱+۵ در روز ۱۶ فروردین سال آینده در آلماتی برگزار شود. به گفته
جلیلی، مذاکرات کارشناسی نیز روزهای ۲۷ و ۲۸ اسفند در
استانبول برگزار خواهد شد.
کاترین اشتون، نماینده عالی اتحادیه اروپا
در امور خارجه و سیاست امنیتی و سرپرست مذاکرات این گروه، ضمن ارزیابی محتاطانه
نتیجه این مذاکرات، گفت: امیدوارم طرف ایرانی با دیدی مثبت به پیشنهادهایی که در
اجلاس مطرح کردیم نگاه کند. اشتون افزود: هدف از پیشنهادهایی که ارائه دادیم،
اعتمادسازی و ایجاد زمینه پیشرفت در حل این مساله است.
ابراز خوشبینی برای تغییر قیمت ها در بازار
در این میان علی اکبر صالحی وزیر امور خارجه
چندین بار با دادن وعده در مورد مذاکرات هسته ای قیمت ها را در بازار های ایران
پایین آورد. روز شنبه ۱۲ اسفند ۱۳۹۱ وزیر امور خارجه گفت که اعلام آمادگی اخیر
مقامات آمریکا برای مذاکره با ایران، با گذشته فرق دارد و اگر ثابت شود که آنها
صادقانه عمل می‌کنند، ایران مذاکره با آن کشور را بررسی خواهد کرد.
علی‌اکبر صالحی با اشاره به کلیک اظهارات
رهبر درباره شرایط ایران برای برقراری رابطه دیپلماتیک با آمریکا گفت: همانطور که
رهبر انقلاب فرمودند، هر زمان این نیت آنها (مقامات آمریکا) احراز شود و صادقانه
باشند و قصد تکرار رفتارهای پیشین را نداشته باشند، موضوع را بررسی خواهیم کرد.
علی باقری نیز که در گفت‌وگوهای دوجانبه با
نمایندگان گروه ۱+۵ در آلماتی
قزاقستان حضور داشت، در یک برنامه تلویزیونی گفت که پیشنهادهای گروه ۱+۵ در این مذاکرات نافی حقوق هسته‌ای ایران نبود. او گفت:
طرف مقابل تاکنون هر پیشنهادی ارائه می‌کرد، پیشنهادی کلی بود و در آن درخواست‌هایی
مبنی بر توقف غنی‌سازی و اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت مطرح می‌شد، اما در آلماتی
با صرفنظر کردن از کلیات، وارد جزئیات شدند.
روزنامه نیویورک‌تایمز نیز در یادداشتی
درباره نتیجه مذاکرات آلماتی نوشت که در این دور از گفت‌وگوها نمایندگان ۱+۵ از درخواست پیشین خود برای تعطیلی تاسیسات فردو در
ایران صرفنظر کرده‌اند و به جای آن، تاکید داشته‌اند که ایران غنی‌سازی اورانیوم
در این تاسیسات را متوقف کند. در این گزارش آمده بود که مذاکره‌کنندگان ۱+۵ گفته‌اند که ایران می‌تواند به تولید و نگهداری مقادیر
کمی از اورانیوم غنی‌شده در سطح ۲۰ درصد ادامه دهد و از آن در راکتور تحقیقاتی و تولید
محصولات دارویی استفاده کند.
بنا بر این گزارش، گروه ۱+۵ گفته است که اگر ایران با پیشنهادهای این گروه موافقت
کند، بخشی از تحریم‌ها علیه ایران از جمله تحریم‌ها در بخش تجارت خارجی و خرید و
فروش طلا و محصولات پتروشیمی به حالت تعلیق درمی‌آید و دیگر تحریم‌های جدیدی از
سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا تصویب نخواهد شد.
خبرهای بد از آژانس
خبرهای امیدوار کننده چند روزی بیشتر دوام
نداشت. یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز دوشنبه ۱۴ اسفند (۴ مارس) از ایران خواست که امکان دسترسی فوری بازرسان
آژانس به مجموعه نظامی پارچین را فراهم کند. آمانو که در جلسه شورای حکام آژانس
سخن می‌گفت، اضافه کرد که نمی‌توان گفت مذاکرات آژانس با ایران از آغاز سال ٢٠١٢
تاکنون پیشرفت داشته است. او تاکید کرد که ایران باید بدون تاخیر بیشتر امکان
بازرسی از مجموعه پارچین و سایر فعالیت‌هایش را که صلح‌آمیز بودن آنها محل تردید
است به بازرسان آژانس بدهد.
آمانو گفت: فراهم کردن دسترسی به پارچین
قدمی مثبت برای نمایش اراده ایران به تعامل با آژانس برای رفع نگرانی‌ها است. وی
افزود: آژانس به انجام گفتگوهای سازنده با ایران متعهد است اما تهران باید نشان
دهد که اضطرار وضعیت را درک کرده و بر حصول نتایج مشخص متمرکز شود.
آغاز دور جدید تهدیدها
بلافاصله جو بایدن معاون باراک اوباما رئیس
جمهور آمریکا گفت که ایالات متحده به دنبال جنگ نیست، اما همه گزینه ها و از جمله
گزینه نظامی روی میز است. بایدن روز دوشنبه ۴ مارس (۱۴ اسفند) هشدار داد که اوباما در مورد عزم ایالات متحده
برای باز داشتن ایران از دسترسی به سلاح هسته ای بلوف نمی‌زند. سخنان بایدن، در
جمع اعضای سازمان آیپک، بزرگترین لابی طرفدار اسرائیل در ایالات متحده بیان شد.
بایدن در حدود یک ماه قبل، پیشنهاد داده بود که در صورت جدیت رهبر، کشورش آماده
گفتگوی مستقیم با ایران است. اما رهبری این پیشنهاد را رد کرده بود.
همزمان با هشدار بایدن، جان کری وزیر امور
خارجه آمریکا هم گفت که اگرچه کشورش مذاکره را به عنوان اولین گزینه ترجیح می‌دهند،
اما نمی‌توان تا ابد برای راه حل دیپلماتیک صبر کرد. جان کری که روز سه شنبه ۱۵ اسفند (پنجم مارس) در پایان سفر به چند کشور در اروپا و
خاورمیانه صحبت می کرد، با اشاره به ادامه گفت و گوهای هسته ای میان گروه ۱+۵ با ایران در آلماتی، خواهان رویکرد جدی به مذاکرات شد و
گفت فرصت ایران برای همکاری با جامعه جهانی بر سر برنامه اتمی این کشور رو به
پایان است.
کری گفت که ایران در گذشته از خطوط تعیین
شده عبور کرده و به همین خاطر باراک اوباما قصد دارد با قاطعیت با برنامه اتمی این
کشور برخورد کند. کری گفت: این یک لحظه حساس، همراه با ریسک های زیاد برای همه
است. چرا که منطقه در صورت دستیابی ایران به سلاح اتمی از ثبات کمتری برخوردار و
با تهدیدهای بیشتری مواجه خواهد بود. به گفته جان کری، راه افتادن مسابقه تسلیحاتی
در خاورمیانه و تروریسم از جمله تبعات دستیابی ایران به سلاح هسته ای خواهد بود.
جوزف مک منوس، نماینده آمریکا در آژانس بین‌المللی
انرژی اتمی نیز هشدار داد که اگر ایران برای برطرف کردن نگرانی‌های موجود در مورد
فعالیت‌های هسته‌ای‌اش با آژانس همکاری نکند، با انزوای بین‌المللی شدیدتری روبرو
خواهد شد. مک منوس روز چهارشنبه ۶ مارس (۱۶ اسفند) در جلسه شورای حکام آژانس در وین گفت: باید
تأکید کنم که ما تأخیر بیشتر ایران در عمل کردن به تعهداتش در قبال آژانس را
نخواهیم پذیرفت و روندهای دیپلماتیک دیگر نمی تواند جای این کار را بگیرد.
اما روز پنج شنبه ۱۷ اسفند ۱۳۹۱ (۷ مارس ۲۰۱۳) نماینده ایران در آژانس بین المللی انرژی
اتمی اتهام عدم همکاری با این نهاد را رد کرده و مدیریت آژانس را مسئول بی نتیجه
ماندن مذاکرات با کشورش دانست. خبرگزاری دولتی ایران – ایرنا – متن سه نامه ارسالی
علی اصغر سلطانیه، نماینده جمهوری اسلامی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، خطاب به
یوکیا آمانو، مدیرکل این نهاد را منتشر کرد که در آنها، محتوای گزارش‌های آمانو در
مورد برنامه‌های هسته‌ای ایران مورد انتقاد شدید قرار گرفته است. علی اصغر سلطانیه
در نامه اول خود یادآور شد که آمانو در گزارش‌های خود، گفته است که آژانس قادر به
ارائه تضمین معتبر درباره نبود مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اظهار نشده در ایران
نیست و دلیل آن را عدم همکاری جمهوری اسلامی، از جمله خودداری از اجرای پروتکل
الحاقی دانسته است.
آخرین خبر بد
سال ۹۱ تمام شد اما در آخرین ساعات آن نیز خبر بدی برای مردم
ایران منتشر شد. رئیس‌جمهوری آمریکا در آستانه سفرش به اسرائیل در کنفرانس
مطبوعاتی مشترک با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل گفت ارزیابی ایالات متحده
و اسرائیل از برنامه هسته‌ای ایران چشم‌انداز چندان روشنی ندارد. اوباما گفت:
درباره تصمیم خطیری همچون دست زدن به اقدام نظامی هر کشوری تصمیمات خود را می‌گیرد
و اسرائیل در موقعیتی متفاوت از ایالات متحده است. بنیامین نتانیاهو هم گفت کاملا
مجاب شده که اوباما مصمم است مانع از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای شود.
سخنان رهبری در اولین روز سال ۱۳۹۲ اما کمی متفاوت با روند سال ۹۱ بود؛ کمی صریح تر، اندکی مثبت تر نسبت به مذاکره با
آمریکا و در عین حال همچنین همراه با تهدیدهای لفظی شدید. آیت الله خامنه ای برای
اولین بار از وجود مذاکرات متعدد پنهانی در گذشته سخن گفت، با این حال انتساب
مذاکرات قبلی به خود را به شدت رد کرد و همچنین برخلاف سخنان مکرر پیشین خود، این
بار راه را برای آغاز مذاکره با آمریکا باز گذاشت؛ موضوعی که با توجه به طاقت فرسا
شدن تحریم ها، گریز ناپذیر به نظر می رسد و شاید سال ۹۲ را اندکی متفاوت با سال ۹۱ سازد.
اما سال ۹۱ به واقع سال نادیده گرفتن مردم بود، سال ادامه شعارهای
پوچ و بی اساس، سالی که سیاستمداران ایرانی برای ادعاهای خود و حفظ قدرت خیالی شان
بیشتر از نان سفره های مردم اهمیت قائل شدند. سالی که مردم پشت سنگر شعارهای غنی
سازی هسته ای، آسیب دیدند و ترکش خوردند و له شدند. سالی که دیپلماسی نتوانست باری
از دوش مردم بردارد و سیطره نظامیان و سیاستمداران بی تدبیر، تنها بر رنج مردم
افزود.
حالا بهار طبیعت مثل هر سال آمده و این امید
را، هرچند کمرنگ، زنده کرده که سال جدید متفاوت با گذشته باشد. باشد که بهار دلهای
ایرانیان نیز فرا برسد.
آری بهار خواهد بارید
بر التهاب زخم درختان
از دشنه های خزان
بر التهاب زخم درختان
از دشنه های خزان
کلمه – گروه بین الملل